Khi mới bắt đầu học Phật theo truyền thống Theravāda, phần lớn mọi người khi nghe nói về “Tam Tạng Kinh Điển” liền nảy sinh tâm lý lo lắng vì tính chất hàn lâm của nó. Dường như bộ kinh này chỉ phù hợp với giới xuất gia hay các học giả chuyên trách. Thực ra, nếu nhìn đúng cách, Tam Tạng không hề xa lạ. Nó đóng vai trò như một lộ trình chi tiết cho hành trình giải thoát, được phân định rạch ròi để người học dễ dàng nắm bắt.
Khám phá định nghĩa về Tam Tạng
Thuật ngữ Tam Tạng (Tipiṭaka) ám chỉ hình ảnh “ba chiếc giỏ” chứa đựng giáo pháp, tượng trưng cho ba kho tàng lớn dùng để gìn giữ và hệ thống hóa pháp bảo.
Ba bộ phận chính yếu đó là:
Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Sutta Piṭaka – Tạng Kinh
Abhidhamma Piṭaka – Tạng Vi Diệu Pháp
Toàn bộ Tam Tạng được bảo tồn bằng ngôn ngữ Pāḷi trong truyền thống Theravāda, được đánh giá là hệ thống kinh điển uy tín, phản ánh chính xác nhất những lời thuyết giảng của Đức Phật.
Tìm hiểu Tạng Luật – Khung sườn của kỷ luật tâm linh
Dù Vinaya Piṭaka nhắm đến đời sống tu hành của chư Tăng, song Phật tử tại gia nắm rõ Luật sẽ hành trì rất vững vàng.
Mục đích cốt yếu của giới luật không nằm ở sự ràng buộc, mà nhằm:
Duy trì sự trong sạch trong nếp sống
Hạn chế các tranh chấp và phiền toái
Xây dựng không gian lý tưởng để nuôi dưỡng Định và Tuệ
Tóm lại một cách súc tích:
Luật = khung an toàn cho thân và lời nói
Hành giả mới tu tập chỉ cần chú trọng vào cốt lõi:
Quy luật gieo nhân gặt quả qua hành động
Giữ gìn sự tôn nghiêm của các chuẩn mực
Phát triển tính kỷ luật và ý thức cá nhân
Tạng Kinh – website Kho tàng pháp thoại của Đức Thế Tôn
Đối với đa số Phật tử, Tạng Kinh chính là phần giáo lý thân thuộc nhất.
Kho tàng này bao gồm:
Những bài giảng đạo của Đức Thế Tôn
Đối thoại với đệ tử, vua chúa, cư sĩ, ngoại đạo
Lời dạy trực diện về bản chất của đau khổ và lộ trình đoạn tận khổ đau
Hệ thống Tạng Kinh gồm 5 bộ Nikāya chủ đạo, với đặc điểm:
Có kinh dài, kinh trung, kinh ngắn
Có kinh rất thực hành (như Kinh Pháp Cú, Tứ Niệm Xứ)
Có kinh trả lời thẳng những vấn đề đời sống
Có thể nói:
Tạng Kinh chính là lộ trình tu tập được dẫn dắt bằng thuyết giảng và các câu chuyện sinh động
Hành giả sơ cơ nên ưu tiên tiếp cận Tạng Kinh trước tiên.
Tìm hiểu Tạng Vi Diệu Pháp – Cơ chế vận hành của ý thức
Dù được coi là phần khó tiếp cận và mang tính triết học nhất, nhưng Vi Diệu Pháp lại ẩn chứa những chân lý sâu xa nhất.
Có thể so sánh:
Tạng Kinh trình bày nội dung những lời dạy của Đức Phật
Thì Abhidhamma phân tích cơ chế vận hành của các pháp hữu vi và vô vi
Phần này mổ xẻ các vấn đề một cách tỉ mỉ:
Định nghĩa và đặc tính của tâm
Cấu trúc của một đơn vị tâm thức (sát-na)
Nguyên nhân hình thành các trạng thái bất thiện
Nghiệp được tạo và trổ quả ra sao?
Dành cho hành giả sơ cơ:
Chưa cần thiết phải nghiên cứu Abhidhamma ngay lập tức
Nhưng biết rằng nó tồn tại giúp tránh hiểu sai Phật pháp theo cảm tính hay niềm tin mơ hồ
Mối liên hệ giữa Tam Tạng và Tam Học
Một cách rất dễ nhớ:
Tạng Luật → Giới
Sutta Piṭaka hướng đến Định (Samādhi)
Tạng Vi Diệu Pháp → Tuệ
Ba Tạng không tách rời, mà nâng đỡ nhau:
Khi Giới hạnh trang nghiêm thì tâm Định mới có chỗ nương tựa
Khi tâm đạt đến sự định tĩnh thì Tuệ giác mới bắt đầu nảy nở
Có Tuệ → Giới được giữ một cách tự giác
6. Người mới học Phật nên tiếp cận Tam Tạng ra sao?
Phương pháp học tập hiệu quả:
Đừng tạo áp lực phải thông thạo mọi thứ cùng một lúc
Hãy học theo thứ tự:
Nắm vững các nguyên tắc đạo đức căn bản
Đọc Kinh để soi lại đời sống
Khi căn tính và sự hiểu biết đã chín muồi, hãy nghiên cứu Abhidhamma để phát triển tuệ giác
Giá trị thực sự của kinh điển không nằm ở chữ nghĩa, mà ở chỗ:
cải thiện hành vi, lời nói và suy nghĩ trong cuộc sống thực tế